In het nieuws
Gooi en Eemlander 24 april 2024
ERFGOED Skûtsje Lutgerdina Smeltekop uit Eemnes heeft een geschiedenis van 120 jaar
Van loodzwaar bestaan tot wedstrijdschip
Het skûtsje van Eemnes, de Lutgerdina Smeltekop, is weer uitgevaren. Het schip gaat de komende tijd deelnemen aan wedstrijden in Friesland. Over enkele maanden keert ’De Lut’, zoals de bemanning het skûtsje noemt, weer terug naar de kleine haven bij het Eemnessersluisje. Dan wordt de 120ste verjaardag van het schip gevierd en het feit dat de stichting, die ’De Lut’ onder haar hoede heeft, vijf jaar bestaat.
Bert-Jan van Oel EEMNES
Erik Thier, voorzitter van de stichting Skûtsjevaart Eemland en schipper Bernd de Cneudt weten alles over de geschiedenis van de Lutgerdina Smeltekop. Bijvoorbeeld dat het skûtsje is vernoemd naar Lutgerdina Draaier-Smeltekop, de vrouw die het schip als woonschip in bezit had van 1954 tot 1978.
Het skûtsje heeft in meer dan honderd jaar verschillende namen gehad. Bernd de Cneudt: „Ik ben met dit skûtsje opgegroeid, vanaf mijn geboorte. ’De Lut’ was vroeger in het bezit van vrienden van mijn ouders, ik heb er vele zomers op doorgebracht. En zo heb ik leren varen en ben ik schipper geworden.”
De liefde voor het skûtsje is van zijn gezicht af te lezen. Graag geeft hij een rondleiding over het meer dan zeventien meter lange schip. Makkelijk is dat niet want in het ruim is de hoogte beperkt tot 1.15 meter, zodat verslaggever en fotograaf bijna onder het dek door moeten kruipen. „Een skûtsje was een vrachtschip”, legt De Cneudt uit. „Een schip met weinig diepgang, hooguit dertig centimeter. Zo kon zo’n skûtsje met vracht en al vroeger door de kleinste vaartjes en slootjes komen om de lading te kunnen afleveren in een dorpje of bij een boerderij.”
Sint-Jansbasiliek
Hij weet ook te vertellen dat de Sint-Jansbasiliek van Laren (van 1924) gebouwd is met stenen die door soortgelijke platbodems in Eemnes werden gelost. „Dan gingen de stenen vervolgens met een platte kar vanuit Eemnes naar Laren. Een eindeloze hoeveelheid ladingen moet dat zijn geweest.”
Het was een zwaar bestaan, het leven van een vrachtschipper. Er werd niet op ’contractbasis’ gewerkt, er waren geen vaste opdrachtgevers. Wie het eerst met een vracht een dorp of stadje bereikte, kwam ook in aanmerking om een lading mee terug te nemen. Wie het eerst komt, die het eerst maalt, zo ging dat. Het was dus racen voor de schippers om zo snel mogelijk op de bestemming te komen. Daar hing veel vanaf, want het was een armoedig bestaan en elke cent was welkom.
Tien kinderen
Ook de gezinnen woonden aan boord van het skûtsje. „Soms wel met tien kinderen”, weet De Cneudt. „Je kunt het je bijna niet voorstellen. In het roefje, achterin het schip, stond dan nog wel een potkacheltje. Maar in de winter was het vaak ijskoud, zeker omdat de skûtsjes van ijzer werden gemaakt na de periode van de houten skûtsjes. De ijspegels hingen ’s morgens bij het wakker worden dan in de baard van zo’n schipper. En als er geen wind stond, gingen vrouwen en kinderen het schip trekken op het jaagpad. Die geschiedenis voel je als je met het skûtsje vaart. Het is geen plezierbootje.”
Schaatsen
Als het vroor dat het kraakte en de schepen, behorend tot de categorie tjalken, niet konden varen, werd er door de schippers geschaatst om geld. Kasteleins van de plaatselijke kroeg zorgen voor een potje en zo konden de schippers alsnog een centje bijverdienen op de ijzers.
De Cneudt: „Er zijn in de loop van de tijd ook heel wat skûtsjes verloren gegaan, vooral door brand. Die potkachels konden brand veroorzaken, maar ook een lading turf en hooibroei konden de boel in de vlammen zetten. Dan brandde het schip af en kwam het gezin binnenin om, vanwege koolmonoxidevergiftiging.”
Tegenwoordig kennen we de skûtsjes eigenlijk vooral nog van het jaarlijkse skûtsjesilen: de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS). Veertien schepen uit evenveel Friese plaatsen strijden daarin om het Zilveren Skûtsje, wedstrijden die bekend zijn van tv. Er bestaan sinds 1982 ook de Iepen Fryske Kampioenskippen Skûtsjesilen(Open Kampioenschappen, de IFKS) en daar doet de Lutgerdina Smeltekop jaarlijks aan mee.
Lengte
De Cneudt: „Die wedstrijden zijn bedacht om ook niet-Friese schippers te kunnen laten meedoen. Je hebt de A-, B- en C-klasse, met promotie en degradatie. Maar wij varen in de klasse kleine a. Dat heeft te maken met de lengte van de schepen.” ’De Lut’ won de eerste IFKS-wedstrijden die werden georganiseerd (1982 en 1983), maar was toen nog eigendom van Nico (Niek) Hoek uit Muiden.
Rotonde – Februari 2024
De bemanning van het skûtsje Lutgerdina Smeltekop is van plan op zaterdag 24 februari de boot terug te gaan jagen door de Eemnesser Vaart naar haar ligplaats achter het Eemnesser sluisje. Of er gejaagd of geboomd kan worden is helemaal afhankelijk van het weer. Laten we hopen op een windje “op de kont”, dus een westenwindje. In ieder geval mag er niet op de motor gevaren worden (stiltegebied).
Jagen betekent dat de bemanning de boot lopend langs het jaagpad gaat voorttrekken door middel van een jaaglijn bevestigd aan de mast. In vroeger tijden werd dit gedaan door de schippersvrouw en de kinderen. Soms werd er ook een boerenpaard ingespannen, maar dit was vaak financieel niet haalbaar voor het schippersgezin.
Bomen gebeurt door het gebruiken van een 4m lange vaarboom die in de bodem van de vaart gestoken wordt en zo lopend door het gangboord wordt weggeduwd.
Het belooft in ieder geval weer een mooi “ouderwets” gezicht te worden op 24 februari in de Eemnesser polder. Voor de bemanning is het in ieder geval een goede eerste training. Het zou leuk zijn als er belangstellenden zijn om zelf eens te ervaren hoe het vroeger in zijn werk ging. Kom gerust meejagen. Misschien een leuke uitdaging voor een team van Fitness Eemnes?
Vanwege de winterstormen de afgelopen maanden waren we genoodzaakt de verlichting af en toe te laten zakken. Maar zodra de windvoorspelling het weer toeliet, werd de verlichting weer snel gehesen. De Lut blijft nog tot 24 februari verlicht liggen aan het Evenemententerrein. We hopen dat velen weer genoten hebben van de lampjes. De komende tijd wordt het schip weer in tiptop conditie gebracht door de bemanning voor het komende zeilseizoen. Eens meevaren of misschien helpen bij het onderhoud? Bel Joop van der Schaaf op 06-51580036
Dit jaar vieren we ook dat onze oude dame de gezegende leeftijd heeft bereikt van 120 (bouwjaar 1904) en beleeft de Stichting Skûtsjevaart Eemland haar eerste lustrum. Hierover binnenkort meer.
Rotonde -Augustus 2023
Skûtsje Lutgerdina grijpt net naast de medailles tijdens het IFKS:
De afgelopen week heeft de bemanning met het Eemnesser skûtsje Lutgerdina Smeltekop deelgenomen aan de Open (Iepen) Friese Kampioenschappen Skûtsjesilen. Deze week zijn de degens gekruist met 13 andere skûtsjes in de klasse kleine-a onder dagelijks zeer wisselende weersomstandigheden.
Tot en met de laatste dag heeft de Lut gestreden om de medailles. Jammer genoeg werd dit kampioenschap op de slotdag in Lemmer beëindigd met een zeer verdienstelijke 4e plaats met 1 punt achterstand op de nr. 3.
Voor de bemanning was dit kampioenschap in mineur begonnen, doordat er brand was uitgebroken in de motorkamer van hun volgschip. Gelukkig hebben zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan, maar waar vind je dan nog een vervangend schip waar de 15 bemanningsleden een week lang konden eten, verblijven en overnachten.
Verslag wedstrijden IFKS
De eerste wedstrijd op het IJsselmeer, ter hoogte van Hindeloopen verliep nog wat stroef en werd geëindigd op een 9e plaats. Maar op zondag waren de problemen verholpen en na een goede start en een mooie wedstrijd op het IJsselmeer ter hoogte van Stavoren werd de Lut als 3e afgeschoten. Een heerlijk gevoel voor schipper en bemanning toen ze de Eemnesser vlag hoog in de top van de mast mochten hijsen. En het kon niet op toen de Lut op maandag op het Heegermeer zelfs als 2e finishte. Op dinsdag ging de strijd verder op het Slotermeer. Ook nu streed de Lut weer in de top mee en finishte als 5e. Op woensdag was de rustdag, waarna de vloot verhuisde naar het Tjeukermeer. Helaas werd het donderdagmiddag windstil en werd de wedstrijd afgeblazen. Er waren nu nog 2 races te gaan, beiden in de baai van Lemmer. Vrijdag ontbrandt de strijd om de 3e plaats in het klassement pas goed. 4 skûtsjes staan maar op 2 punten van elkaar. De Lut eindigt net achter het skûtsje van Akkrum op de 4e plaats. Hierdoor staan deze 2 skûtsjes nu gelijk in punten. Dus morgen gaat het er echt om spannen. Zaterdag is dan de IFKS-slotdag op Lemmer. Af en toe trekken zware onweersbuien over. Toch wordt er gestart. De spanning is te snijden om 12.45 uur. Elk skûtsje zocht de beste positie voor de startlijn, maar er werd 3x vals gestart. Dus elke keer weer terug en opnieuw wachten op het startschot. Had de Lut eerder nog zo’n prachtige start gehad, maar moest deze over door de valse start van 3 andere skûtsjes. En bij de echte start zat de Lut in de verdrukking en moesten ze genoegen nemen met een 9e plek. Verwoed heeft de bemanning die laatste wedstrijd nog gestreden om haar concurrenten bij te halen. Echter gooide een wolkbreuk roet in het water. De wedstrijd werd echter niet afgeblazen en gelukkig bleven alle skûtsjes overeind. Inmiddels was het lastig te volgen welk skûtsje op welke positie lag. De jury besloot de finish te vervroegen en zeilde de Lut in het laatste rak naar de finish toch nog van een 8e naar een 6e plek. Nu werd het rekenen geblazen en bleek de Lut op een zeer verdiende 4e plaats te zijn geëindigd. Helaas maar 1 punt achter de nr. 3.
Na de wedstrijd voer de Lut naar haar volgboot, en dankte alle opvarenden voor hun steun tijdens dit IFKS. De Stichting Skûtsjevaart Eemland had al haar donateurs uitgenodigd de wedstrijd van dichtbij te bekijken en hen hiermee een onvergetelijke dag bezorgd.
Mei 2022. Eindelijk is het zo ver. Het Eemnesser skûtsje Lutgerdina Smeltekop trapt het nieuwe zeilseizoen 2022 af tijdens Lemmer Ahoy. Deze wedstrijd vindt plaats in de baai van Lemmer tijdens de Hemelvaartsdagen. Lees hier verder…..
29 januari: spektakel op de Eemnesser Vaart… Terugjagen
Januari 2022. IJs en weder dienende gaat het skûtsje Lutgerdina Smeltekop op zaterdag 29
januari terug naar haar ligplaats achter het Eemnesser sluisje. De bemanning heeft het plan opgevat om dit deze keer op traditionele wijze te laten doen met behulp van 1-pk extra door het inzetten van een echt Friesch paard. Lees hier verder…..
Mooie afsluiter van het naseizoen skûtsjesilen!
Oktober 2021. De maand oktober stond als vanouds in het teken van het naseizoen skûtsjesilen. Dit jaar was het naseizoen eigenlijk de start van het zeilseizoen: de IFKS-vlocht mocht eindelijk weer wedstrijden zeilen. De bemanning van skûtsje de Lutgerdina Smeltekop was dus weer vol goede moed naar Friesland vertrokken om de klusperiode af te sluiten en de resultaten ervan uit te testen. Lees hier verder….
